معرفی کتاب

پراکتیس چریک های فدائی در ایران (۱۹۷۰–۱۹۷۹)
روایات و تأملاتی در مورد زندگی روزمره
ویرایش شده توسط:
تورج آتابکی ناصر مهاجر سیاوش رنجبر-دامیتران
به زبان انگلیسی

برای تهیه  کتاب از سایت ناشر دیدن کنید

Fada’i Guerrilla Praxis in Iran
(1970–1979)
Narratives and Reflections on Everyday Life
Edited by
Touraj Atabaki
Nasser Mohajer
Siavush Randjbar-Daemi

ترجمه مقدمه کتاب
ایده گردآوری روایت‌های زنانی و مردانی که نقشی در جنبش چریکی ایران در اواخر دهه 1960 و 1970 داشتند یا کسانی که شناخت عمیقی از این مبارزه داشتند، به بیش از یک دهه پیش باز می‌گردد. در دوران 2005–2010، موسسه بین‌المللی تاریخ اجتماعی در آمستردام مجموعه‌ای از کنفرانس‌ها و سمینارها را با هدف مستندسازی تجربیات روزمره جنگ چریکی در جنوب جهانی برگزار کرد. در رابطه با ایران، موسسه برخی از چریکهای سابق را برای روایت تجربیات زندگی روزمره‌شان در دهه 1960 و 1970 دعوت کرد و همچنین از محققان خواسته شد که به همراه شاهدان عینی، ارزیابی علمی خود از آن دوران، پیامدهای جنگ چریکی در چشم‌انداز سیاسی ایران و جامعه در کلیت خود و همچنین قرار دادن جنبش چریکی کمونیستی ایران در بستر تاریخی مناسب آن را ارائه دهند. این محققان یا شاهد وقایع بوده‌اند یا با مرور اسناد مرتبط و تأمل در آن‌ها در جریان تحقیقات فردی خود به نگارش این روایت‌ها پرداخته‌اند.
آنچه جمع‌آوری روایت‌ها در خصوص مبارزه چریکی در ایران و دیگر بخش‌های جنوب جهانی را برای تاریخ‌نگاران ضروری می‌سازد، طبیعت حاشیه‌ای تحقیقات مستقل تاریخی در مورد این پدیده فراگیر جهانی در دهه‌های 1960 و 1970 است. این پدیده بر زندگی اجتماعی و سیاسی در آسیا، آفریقا، آمریکای جنوبی و مرکزی، حتی اروپا و ایالات متحده تأثیر گذاشت.
مهم است که توجه داشته باشیم جنبش چریکی در ایران تأثیر چشمگیری بر فرآیندهای سیاسی داشت که به انقلاب 1979 منجر شد. تحلیل انتقادی از این رویداد بدون درک روشن‌تری از مخالفت‌های مسلحانه دهه 1970 امکان‌پذیر نیست.
آنچه ما را بر آن داشت تا این پروژه تحقیقاتی را آغاز کنیم این بود که جنبش چریکی در گذشته‌ای نزدیک رخ داد، بنابراین تعداد قابل توجهی از بازماندگان قادر بودند روایت‌های خود را به اشتراک بگذارند. واقعاً برای آن‌ها و بسیاری دیگر، زندگی و زمان‌های سازمان‌هایی مانند چریک های فدایی خلق ایران بخشی از تاریخ زنده ایران است.
توانایی ما در تکیه بر روایت‌های آنان نعمتی است برای مستندسازی بهتر آن واقعه منحصربه‌فرد.

کمبود آثار علمی در مورد جنبش چریکی ایران نمی‌تواند تنها به استبداد سیاسی که در بیشتر قرن بیستم بر جامعه ایران حاکم بود نسبت داده شود. درست است که افراد در قدرت اغلب از دسترسی مورخان وابسته و غیر وابسته به آرشیوهای دولتی جلوگیری کرده‌اند و معمولاً تلاش کرده‌اند که خود را به عنوان تنها راوی تاریخ دشمنان همیشگی خود معرفی کنند. همچنین درست است که برخی از آرشیوهای خارجی، به‌ویژه آرشیوهای شوروی، به بهانه پویایی‌های جنگ سرد و ملاحظات مربوط به روابط بین‌المللی کنونی خود، به مواد مربوط به این کتاب که توسط مأموران امنیتی و دیپلماتیک آن‌ها جمع‌آوری شده است، دسترسی نداده‌اند.
ما همچنین آگاهیم که فضای دائمی سرکوب سیاسی موجب شده است که سازمان‌ها و احزابی که در جنگ چریکی مشارکت داشتند، قادر یا مایل به نگهداری اسناد یا حفظ پروفایل‌های دقیق از همرزمان از دست رفته خود نباشند، اما هیچ‌یک از این چالش‌ها توجیهی مناسب برای وضعیت کم‌کاربرد مستند‌سازی تاریخ جنبش چریکی در ایران نیست.
با وجود این کاستی‌ها در مستندسازی تاریخ‌نگاری اجتماعی و سیاسی ایران، تاریخ‌نگار می‌تواند از یک تعداد پراکنده از روایت‌ها و همچنین خاطرات سیاسی فعالان چپ‌گرا، به‌ویژه از دهه 1940 به بعد، بهره‌برداری کند. این خاطرات و روایت‌ها برخی جنبه‌ها از زندگی، تجربیات یا پراکتیس فعالان را در بستر وسیع‌تری از چپ روشن می‌سازند. در این سنت، معمولاً راوی رویکردی از بالا به پایین دارد و در روایت خود بیشتر درباره تغییرات سیاسی و فکری سخن می‌گوید و کمتر به زندگی و اعمال تجربیات فعالان توجه دارد.
در برابر این پس‌زمینه بود که به این نتیجه رسیدیم که لازم است تاریخ جنبش چریکی کمونیستی ایران را با استفاده از روایت‌های کسانی که مستقیماً درگیر بوده‌اند و دانش دست اولی از زندگی روزمره در خانه‌های امن یا بندهای سیاسی زندان‌های ایران دارند، مستند کنیم. این روایت‌ها حاصل هر دو نوع حساب‌های شفاهی و مکتوب مشارکت‌کنندگان است.
این مجموعه از روایت‌های شخصی و علمی تشکیل شده است. روایت‌های شخصی شامل گزارش‌های شاهدان عینی از چریکهای پیشکسوت درباره موضوعاتی مانند زندگی روزمره در خانه‌های امن، فعالیت‌های نمایندگی کوچک ولی فعال چریکها در خارج، تجربه چریکهای مرد و زن که تحت بازداشت طولانی در دهه 1970 قرار گرفتند یا دیدگاه‌هایی در مورد سازماندهی نظامی و لجستیکی است.
باید تأکید کرد که تنها معیار انتخاب مشارکت‌های این روایت‌ها، نقش خاص نویسندگان آن‌ها در جنبش چریکی تا انقلاب 1979 بوده است. مسیر سیاسی آنان پس از آن خارج از حوزه این مطالعه است.
روایت‌های علمی مجموعه‌ای از گزارش‌ها از جنبه‌های مختلف تاریخ فرآیند چریکی کمونیستی در ایران را ارائه می‌دهند که شامل عناصری مانند بنیان‌های ایدئولوژیکی و جهت‌گیری سیاسی، اهمیت جنبش کارگری ایران در اندیشه و پراکتیس چریکها یا تأثیر جنبش چریکی در ادبیات، موسیقی و هنرهای تجسمی است.
فصل‌های این مجموعه دوره‌ای را پوشش می‌دهند که از آغاز حمله مسلحانه به پاسگاه ژاندارمری سیاهکل در استان گیلان در فوریه 1971 شروع می‌شود و تا فروپاشی سلطنت در 11 فوریه 1979 ادامه می‌یابد. از مشارکت‌کنندگان خواسته‌ایم که تا حد ممکن از دیدگاه و نگرش فعلی خود فاصله بگیرند و خود را در نقش راویان مستقل قرار دهند تا تجربیات گذشته خود را به‌طور کامل بازتاب دهند. ما کوشیده‌ایم که مبنای مستند و علمی مناسب با ماهیت پروژه را به تمامی مشارکت‌ها منتقل کنیم.
همانطور که بسیاری از سازمان‌های انقلابی آن دوره، تاریخ سازمان چریک های فدایی خلق ایران شامل مواردی از تسویه‌حساب‌های داخلی و انتقام‌جویی است. برخی از افراد در نتیجه تصمیمات داخلی برای اجرای حکم اعدام جان خود را از دست داده‌اند. به عنوان مثال، ویرایشگران نتوانستند، علی‌رغم تلاش‌هایشان، به‌طور کامل شرایط مربوط به سرنوشت پنجشه‌شاهی را که در روایت‌های ارائه‌شده برای این مجموعه توسط قربانعلی عبدالهی‌پور و ناهید قاجار ذکر شده است، روشن کنند.
ما معتقد نیستیم که این مجموعه یک ترازنامه جامع از زندگی و پراکتیس چریکهای کمونیست ایران در جنگ چریکی ارائه می‌دهد. برخی جنبه‌ها، مانند تأثیر مبارزه چریکی بر جامعه وسیع‌تر ایران یا اقلیت‌های قومی کشور کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. به‌قدر امکان، ما تلاش کردیم تا توازن جنسیتی را با دعوت از راویان زن و مرد به این مجموعه برقرار کنیم.
پس از انتشار نسخه فارسی این کتاب، بازخوردهای سازنده‌ای عمدتاً از فعالان سیاسی پیشکسوت دریافت کردیم که روایت‌ها در آن جلد را با تجربیات و شهادت‌های خود مقایسه کردند. تمامی این نظرات به دقت بررسی و با مشارکت‌کنندگان مطرح شد و تغییرات لازم اعمال گردید.
در تهیه نسخه انگلیسی این کتاب، ما از حمایت همکارانه دوستان زیر بهره‌مند شدیم که برخی از روایت‌های این جلد را ترجمه کردند:
مرتضی عبدالهیان (فصل 6)، کوروش بهار (فصل 15)، اسکندر صادقی‌بروجردی (فصل 3)، آرش داوری (فصل 11)، امین دروگار (فصل 5)، لادن کیا (فصل 8)، سینا نوایی (فصل 16)، حسین پورباقری (فصل 2)، شروین شاهباز (فصل 10). بنفشه مسعودی همچنین با مهربانی در تهیه فهرست کمک کرد. ما از تمامی آنان صمیمانه تشکر می‌کنیم.
سپتامبر 2022
تورج آتابکی
ناصر مهاجر
سیاوش رنجبر-دائمی

برای دریافت کتاب – کلیک کنید