گفت‌وگوی بهناز میرمطهریان با ناصر مهاجر
نخستین‌بار که سلاح ساچمهای از سوی نیروهای سرکوبگر جمهوری اسلامی به‌شکل گسترده و هدفمند علیه مبارزان و تظاهرکنندگان در ایران به‌کار گرفته شد، در اعتراضات ۱۴۰۱ بود که صدها معترض را کور کردند. از سلاح ساچمهای در تمامی متون به‌عنوان «سلاح غیرکشنده» یاد می‌شود، یعنی سلاحی که برای پراکنده کردن و تنبیه معترضان استفاده می‌شود. اما آیا قرار بود که صدها معترض را چنین سیستماتیک کور کنند؟
در این زمینه با «ناصر مهاجر»، تاریخ‌پژوه، نویسنده و مترجم گفت‌وگو کردیم. او ضمن بررسی تاریخچه استفاده از سلاح ساچمهای در ایران، پرسش‌هایی را پیش می‌کشد که جای تامل دارد.
***
سال ۱۳۶۰؛ نخستین استفاده از سلاح ساچمهای در ایران
به گفته ناصر مهاجر، شروع استفاده از سلاح ساچمهای در ایران برای سرکوب مبارزان، به سال ۱۳۶۰ برمی‌گردد. یعنی همان سال‌های نخست پس از انقلاب ۱۳۵۷ که شماری از سران حکومت پیشین اعدام‌شده بودند و زندان‌های جمهوری اسلامی روزگار تاریک و پرخونی را آغاز کرده بود: «در ایران، سلاح ساچمهای برای نخستین‌بار در سال ۱۳۶۰ و در تظاهراتی مورد استفاده قرار گرفت که “سازمان پیکار” برگزار کرد. این تظاهرات به مناسبت سالگرد “انقلاب فرهنگی” و بسته شدن دانشگاه‌ها بود. در جریان تظاهرات، سرکوبگران حکومت یک یا دو نارنجک ساچمهای را که دست‌ساز خودشان بود، منفجر کردند. دو دختر ۱۶ و ۱۷ ساله و یک پسر ۲۱ ساله کشته شدند و ده‌ها تن زخمی شدند. تعداد زیادی ساچمه به تن تظاهرات‌کنندگان خورد و بسیاری زخمی شدند. شماری از آسیب‌دیدگان تا هم‌اینک ساچمه در تن دارند. برخی از آن‌ها در اروپا و آمریکا زندگی می‌کنند و شاهدان زنده این تبهکاری جمهوری اسلامی هستند».
اما استفاده از شات‌گان (Shotgun) برای سرکوب معترضان، نخستین بار است که این‌گونه سیستماتیک، هدفمند و در شمار بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد: «وقتی جنبش‌های ۴۳ سال گذشته را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم این اولین بار است که با شات‌گان، معترضان و تظاهرکنندگان را هدف قرار می‌دهند. به‌نظر می‌رسد که تاکید بر زدن چشم است و البته این اواخر می‌دیدیم که علاوه‌بر چشم، اندام جنسی-تناسلی زنان هم هدف تیر سرکوبگران شد. بیشتر و پیشتر البته سلاح‌های ساچمهای به‌منظور رویارویی با معترضان، پراکندن تظاهرکنندگان و مرعوب ساختن مبارزان قرار گرفته است».